ANTRENMAN DİZGESİ
Antrenman dizgesi (sistem) konusu da, ülkemizde bilhassa voleybolda yanlış anlatılan ve anlaşılan bir kavramdır. Her yeni dönem idari olarak başa gelen yönetici, yeni göreve başlayan teknik kadro, ve basında görüntü kapan ve yazanlar, dizgenin ne olduğunu bilmedikleri halde, antrenman dizgesi biliminde kendini kral-otorite sayanlar bu günlerde hayli çoğaldı. Olmadık ülkelerden sadece kendi amaçları ve çıkarları için o ülkenin uygulamadaki ufak bir parçasını örnek gösterip ahkam kesiyorlar. Bütünün bu parçasını bir dizge sayarak ve otorite kesiliyorlar. Her nedense bu günlerde bu kişiler medyamızda çok boy göstermeye başladılar. Ütopik düşünceler sunan bu insanlar işin boyutunu o kadar ileri götürürler ki, hepsi birer uzman ve kurtarıcı edasıyla formüller, şekiller, modeller akla hayale gelmeyecek ve uygulanmasına imkan olmayan bu sözde fikirlerle biraz daha medyatik olur ve koltuklarında oturmak için zaman kazanırlar. Belirli bir süre sonra tekrar başa dönülür. Başarısızlıklar örtülür ve tekrar aynı filmle, perdelerde ( beyaz cam-yayın- söz vs. vs. ) boy gösterirler. Acaba konunun aslı veya bilimsel yaklaşımı ne olmalı diye düşünmenin zamanı gelmedi mi ? Kısaca, ÇIKMAZ SOKAKLAR’da dolaşan bu insanlara, “ YETER GÜLÜNÇ OLUYORSUNUZ ” dememiz gerekmez mi? Onlara bu konulara bir başka açıdan “nasıl bakılabilir” in yolunu göstermek hepimizin vazifesi olmalı.
Antrenman Dizgesinin (sistemi) Teorik Yaklaşımı ( TB)
Webster Üçüncü Modern Uluslararası Sözlüğü (1971) dizgeyi (sistemi); düzenli ve yöntemli bir biçimde hazırlanmış düşünceler, kuramlar, yorumlamalar dizisi olarak tanımlar.
Bir dizge (sistem) düzenli bir bütün içinde kuramsal ve uygulanmış araştırma bulguları kadar yıllar boyu kazanılan deneyimleri de içinde barındırmalıdır.
Ekonomik ya da spor temelli herhangi bir dizge dışarıdan alınmamalıdır.
Yine de bir dizge geliştirmek için diğer ülkelerin dizgelerini incelemek oldukça yararlı görülmektedir, olacaktır.
Ayrıca, daha iyi bir dizgenin yaratılması ya da sadece geliştirilmesinde,
a) a) O ülkenin toplumsal yapısı ile,
b) b) Kültürel geçmişi göz önünde bulundurulmalıdır.
Bir spor dizgesi söz konusu olduğunda:
1- Bir ülkenin okul programlarındaki beden eğitimi organizasyonlarına,
2- Spor organizasyonlarına,
3- Rekreasyon yapılarına,
4- 4- Spor kulüplerinin yapılarına,
5- 5- Düzenleyici spor yönetimlerinin düzen yapılarına,
6- 6- Sporsal antrenman dizgelerine dikkat etmelidir.
Bir ülkenin dizgesinin düzeni ilk önce,
a) a) hedeflerini belirlemeli,
b) b) yapısını buna göre yaratmalıdır;
böylece bütün aşamalar ve bölümler somut ve dizisel bir yapı içinde birbirine bağlanacaktır (şekil 1).
Aşağıda önerilen dizgenin yapısı piramitsel bir yapıda biçimlendirilmiştir. Tabanını beden eğitiminde yer alan çocuk kitlesinin oluşturduğu piramidin tepesini ülkenin spor elçilerini oluşturan üstün başarı sporcularını oluşturmaktadır.
|
Düzey Düzenleme ve Özellikler
Yarışma Birimleri
|
|
Yüksek verim Yüksek verimlere ve rekorlara
ulaşma
|
|
Atletler
Üst düzeyde
ulusal
yarışlara katılırlar.
|
İyi verim Bireysel yapabilirliklerin geliş-
tirilmesi için üst düzeyde
temel hazırlığın gerçekleştirilmesi
|
|
Çocuklar ve
Gençler içi n kulüplerde
Bireysel ve takım yarışmalarını düzenlenmesi.
|
Sporsal verimin temelleri Yüksek verim için gerekli
olan özelliklerin antrene
edilmesi. Yüksek verim için
hedeflerin belirlenmesi.
|
|
Spor organizasyonlarına
Bireysel ve katılma bu katılım yüksek verim için temelleri
oluşturmaktadır..
|
Rekreasyon Biyo motor yetilerin ve
becerilerin geliştirilmesi
Spordan zevk alarak
katılımın sağlanması
|
Şekil 1: Ulusal bir spor dizgesinin (Sisteminin) nitelikler:
Ulusal bir spor dizgesi,
a) a) ulusun değerlerini ve geleneklerini,
b) b) iklim koşullarını,
c) c) Özellikle genç katılımcılar için bu sporlar üzerindeki etkilerini göz önünde bulundurmalıdır.
d) d) Genç insanlar birçok sporu doğru yapabilmek kadar genel fiziksel eğitimden yararlanmak için de gereken temel becerileri ve yetileri geliştirmelidirler.
Bir sporu doğru yapabilmek,
a) a) birçok spor dalında (koşu, atlama, atma) gereken temel beceriyi geliştirmenin erdemleri için atletizmin;
b) b) hem cankurtaranlık hem de kalp-solunum işlevlerinin doğru bir şekilde gelişmesi için yüzmenin;
c) c) denge ile eşgüdümü geliştirmek için cimnastiğin nitelikleri ile yakın ilişkilidir.
Bu üç spor dalı birçok Avrupa ülkesinde, özellikle SSCB, Demokratik Alman Cumhuriyeti ve Romanya’da çocukların genel eğitiminin temel bölümünü oluşturur.
Ben bu sıralamayı voleybolda, ülkemizin şartları ve çocukların genel yapıları içinde, yüzme (4-7) jimnastik (8-9), atletizm (10-11) olarak bir sıralamasından yanayım. Böyle bir uygulamanın daha gerçekçi olacağı kanısındayım.
Bir antrenman dizgesi kavramı ile,
a) antrenman kuramı
b) antrenman yöntemi ile ilgili bütün ulusların antrenörlerince izlenmesi gereken bütünleşmiş bir yaklaşım anlaşılmalıdır.
Bu, her ulusal spor federasyonuyla yardımlaşarak uygun ulusal bir kuruluş tarafından düzenlenip, sürdürülmelidir. Bir spor dalı için bir antrenman dizgesinin yaratılması
a) antrenman kuramı
b) yöntemindeki genel bilgiden,
c) bilimsel bulgulardan,
d) ulusun en iyi antrenörlerinin deneyimlerinden,
e) diğer ülkelerde kullanılan yaklaşımlardan oluşturulabilir.
Bir antrenman dizgesinin gelişiminin en önemli boyutu, uzun ve kısa süreli yaklaşımlar için bir ANTRENMAN MODELİ YARATMAK olmalıdır. Sonra da, model bütün antrenörlerce uygulanmalıdır. Bu tür bir yaklaşım antrenörün düşüncesini açıklama olanaklarını yok saymaktadır. Dizge içinde her birey ayrı bir yere sahiptir ve yeteneği yoluyla bir antrenör, dizgeyi zenginleştirmek için girişimde bulunabilir. Ayrıca, yetilerini ve becerilerini kullanarak bir antrenör dizgeyi, kulübün özelliklerine, sosyal ve doğal çevreye, sporcunun bireysel özelliklerine vb.ye göre uygulamalıdır.
Bir antrenman dizgesinin oluşturulması ve özellikle gelişimindeki önemli bir yer spor uzmanları ve bilim adamlarınca doldurulmuştur. Spor uzmanları ve bilim adamları araştırmaları yoluyla ve uygulanmış araştırmalar üzerinde özellikle durarak, antrenmanın uygulatım ustalığını zenginleştirebilir, sporcu değerlendirme, seçme ve en üst düzeye ulaştırma yöntemlerini ve antrenman sonrası toparlanma ve yenilenme yöntemlerini geliştirebilir, yüklenmelerle başa çıkma bilgilerini artırabilirler.
Şekilde gösterildiği gibi, bir antrenman dizgesinin niteliği doğrudan ve destekleyici öğelere dayanmaktadır. Dizgenin her bağlantısının her ne kadar önemli işlevi varsa da, en fazla önem doğrudan (dolaysız) öğelerde ve bunların iki alt aşamasında (kendiliğinden antrenman ve antrenmanın değerlendirilmesi) yatmaktadır.(Şekil TB kitabında)
Yüksek nitelikli bir antrenman dizgesi ve programının doğrudan sonucu üst düzeyde bir başarı olmalıdır. Antrenmanın niteliği tek bir neden olarak, antrenörü bağlı değildir. Tersine antrenör tarafından yönlendirilmeyen birçok öğe sporcunun verimini etkileyebilecek bir yapı oluştururlar. (şekil 2). Bu nedenle, antrenmanın niteliğini etkileyen tüm öğeler etkin olarak kullanılmalı (örn., yardımcı bilimlerden elde edilen bilgi) ve bu öğeler antrenmana katılan sporcuların etkinlikleri ve yetileri ile birlikte sürekli olarak geliştirilmelidir.
Bilim alanından destek alma
|
Antrenörün Bilgisi ve kişiliği
|
Şekil 2: Antrenman niteliği ve onu etkileyen etmenler
Bu bilgiler ışığında Türk Voleybolunun Dizgesi nasıl oluşturabilir diye bir soru soruyu artık sormanın zamanı geldiği kanaatindeyim. Kişisel birikimim, 1972 yılından bu güne dek yaptığım mücadele ve geliştirmeye çalıştığım piramitsel Türk Voleybolunun dizgesinin nitelikleri her zaman tartışmaya açık olarak sunmak istiyorum. Bu kısmın her bir kelimesi, cümlesi ve fikri üzerinde tek tek durmak ve saatlerce konuşmak tartışmak gerekir. Zaman süreci içinde yenilenmeler olabileceği gibi, uygulamadaki yeknesaklık ve uyarlılıklar devamlı kontrol ve test edilerek sapmalar hesaplanmalı. Sn. A. Demir ile başladığım bu çalışmalar zaman zaman çok büyük faydalar getirmiş ve her dönemde kesintilere uğramıştır. Her ülke kısa ve uzun dönemli kendi dizge modelleri oluşturmuştur. Sn. Herrera ile çalışmalarımız sırasında bu dizgeden söz ettiğimde, Küba’da bunun benzeri bir dizgenin uygulandığını anlattı. Şimdi bu dizgenin detaylarına girmeden anlaşılır olabilmesi için bir çizim ile dizgemi sunuyorum. İç detay ve alt gruplarının açıklaması ise ayrı ve çok uzun bir konu olarak belleğimde kalacaktır. Sn A. Gülüm bu konuda Sn. Herrera’ya Voleybol Erkek Milli takımları için rapor şeklinde dört beş yıllık bir plan hazırladığını biliyorum. Bu plan veya raporun çalışma aşamalarında, Türkiye’nin toplumsal yapısı, kültürel geçmişi, okul programları vs. vs. ile ilgili bir çok sorularla karşılaşmıştım. Bu raporun ufak çaplı da olsa bir DİZGE olduğunu o zamanlar sezinlemiştim. Sn. Herrera ülkesine döndü, yazdığı bu rapor, plan, dizge acaba şimdi nerelerdedir? Veya bizler bunun neresindeyiz? Daha da doğrusu O’nu anarak bazı uygulamalara kılıf hazırlayanlar için şimdilik meydan boş.
Piramitsel olarak “ Türk Voleybolunun Antrenman Dizgesi ”ne bir başlangıç olarak sunduğum çizimin içeriğinin “GENEL ANTRENMAN BİLGİSİ, KURAMI ve YÖNTEMİ ” içinde anlaşılması, anlatılması, yorumlanması, bakalım ne zaman gerçekleşecek?
Saygılarımla,
ARİTUN HANÇER
