1-GİRİŞ

Dil insanlar arasında iletişimi sağlayan, her milletin, yaşayış tarzını ve alışkanlıklarını yansıtan bir araçtır. Spor (futbol) medyasında kullanmış olduğumuz dil, bizim sporu algılayış ve yorumlama biçimimizi de yansıtır. Sporun geniş izleyici kitlesini düşündüğümüzde spor dilinin çok güçlü ve etkili bir araç olduğunu söyleyebiliriz.

Kitle iletişim araçları da dil kullanımlarıyla kendilerine göre bir iletişimsel yöntem ve belli bir çerçeve dahilinde metin türleri geliştirmiş, spor basınında kullanılan dil de diğer alanlardaki dil kullanımlarından epeyce farklılık göstermektedir. Bu bağlamda kendi başına ayrı bir dil sistemi anlamında olmasa da “basın dili” olarak ortak bir başlıktan bahsetmek yanlış olmaz kanısındayız.

Sporu anlamak için spor medyasındaki yazarların, spikerlerin ve yorumcuların kullandıkları kelimeleri anlamak zorundayız. Spordaki kelimeler okullarda öğretilmediğinden, sporseverler neyin ne olduğuna dair bir anlama ve anlaşma problemiyle karşı karşıyadırlar. Bunun yanında son yıllarda spordaki gelişmeler ve uluslar arası başarılar, spor diline de yansıyarak literatüründeki bazı eski (adale, akın, bombeli, feragat, haf, zıplama...vb.) kelimelerin yerine (kas, atak, aşırtma, fedakarlık, iç, sıçrama..vb.) yeni kelimelerin kullanılmasına neden olmuştur.    Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi geçmiş yıllarda, futbol literatüründe kullanılan eski kelimelerin yerine günümüz   Türkçe sinde ki kelime karşılıklarının kullanılması dilin zenginliği olarak kabul edilebilir. Ancak, son yıllarda futbola olan ilginin üst düzeyde olması, Organizasyonların artması, yabancı oyuncu ve teknik direktör transferleri gibi nedenlerle Batıdan bir yığın kelimenin literatüre girmesi, spor medyasında kullanılan dili önemli değişikliklere uğratmış; antrenman, asist, avantaj, averaj, aut, anorak, baraj, beceri, blokaj, start, sürantrene, süspansuar, strechıng, şarj, şike, şov, taç, tandem, tayming, temdit, tempo, teknik Direktör, triyo, vizyon, vole ve yüklenme gibi   kelimelerle, futbolun uluslar arası dilinin yepyeni bir iletişim ağı kurduğu görülmüştür.

Spor dilinin sürekli değişim ve gelişime uğraması yaratılan zihinsel karmaşanın yanında onun zenginliği açısından da önemlidir. Ama önemli olan bunların dilimizin kuralarına uygun olup olmamasıdır. Öncelikle karşılığı olmayan yabancı kelimelere karşılık bulmanın dilimizin zenginliği açısından yararlı bir anlayıştır.

“Korner” kelimesine karşılık olarak “köşe vuruşu”, “Plase” kelimesine karşılık “ayak içi”, “İhlal” kelimesine karşılık “hata”, “İhtar” kelimesine karşılık “Uyarı” gibi kelimeler bulunabilmiştir. Ama aut, anorak, depar, deplase, eşofman, forma, fizyoterapist, gol, Krampon, Kronometre, Kondisyoner, Markaj, Masaj, Masör, Ofsayt, Pas, Penaltı, Pres, reaksiyon, risk, slalom, sportmen, sürpriz, şort, taç, tandem, tayt, teknik direktör, teknik, tribün, varyasyon.......gibi yabancı kelimelerin Türkçe karşılıkları bulunamamıştır. Örnekte görüldüğü gibi, bazı kelimelerin futbol dünyasında nasıl ve neden yeni anlamlar kazandığını incelerken, futbolla ilgili sözlü ve yazılı dilin daha seviyeli olmasının sıradan bir eylem değil de, daha seviyeli bir iletişim yönünden ele alınmasının, futbolumuzun gelişmesi için önemli bir unsur olduğu düşünülmektedir.

Bir spor yazarı, veya yorumcusu bir maçı değerlendirirken, spor terimlerinden yararlanmak ve onları doğru kullanmak zorundadır. Terimler sporseverle aralarında bir bağ kurduğu gibi anlatmak istenileni daha etkili, daha inandırıcı niteliğe büründürür.“Günümüzde Türkçe’ ye özen gösterenlerin, onu doğru ve güzel konuşan ve yazanların sayısı gittikçe azalmaktadır.” Büyük bir çoğunluğun ilgi alanı olan spor kamuoyunda dilin bozulması kaygı vericidir(1).  

 

 

 

 

Yazılı ve görsel medyada kelimelerin doğru(yazılıp, söylenmesi) kullanılması, anadilin geliştirilmesi, korunması, yaygınlaştırılması, düzgün ve doğru bir biçimde kullanılması gerekirken, kitle iletişim araçlarının önemli bir sorumluluğu üstlenmediği, saatlerce süren programların günlük hayatta pratik yararı olmayan konularda yoğunlaşması tartışma konusu olmaktadır.

 “Radyolar, televizyonlar, Türkçe’yi kullanırken vurgu-tonlama gibi söyleyiş yanlışlarından, anlamı değiştirecek kadar ciddi dilbilgisi yanlışlarına kadar her türde yanlışlık yapmakta; kişisel ve toplumsal özellikleri ne olursa olsun gazete okuyarak, radyo dinleyerek veya çoğunlukla televizyon izleyerek zamanlarını geçiren İnsanların “Radyodan dinledim, televizyonda gördüm, demek ki doğru!” biçimindeki güven duygularını boşa çıkaran bir vurgulama içinde görünmektedir(2).

Spor basınında gazeteci olma kriterlerine uyulmaması yazılı ve görsel basında denetim mekanizmalarının işlememesi, medyanın argo, yalan haber, cinsellik ve şiddet içerikli haber eğilimleri tartışma konuları haline gelmektedir.

Bu çalışmanın amacı, yukarıdaki sorulara cevap aramak ve ülkemiz yazılı spor basınındaki dil (argo, lakap, benzetmelerin kullanım sıklığı, futbolda kullanılan deyimler ve deyim yanlışları, Spor basınındaki dil yanlışları içeren haberler) konularında genel olarak yazılı basın üslubunu tespit etmek ve Türkiye’ de en çok satan gazeteleri bu açıdan karşılaştırmaktır.

 

 

Argo : “Aynı meslek veya topluluğa( atölye, okul, kışla..vs.) mensup olan şahısların benimsedikleri özel terimlerin bütünü. Kaba konuşma, kültürsüz ve aşağı tabakanın ağzı olarak tanımlanmaktadır(3).

Eleştiri: Değerlendirme süreci. Eleştiri özellikle hal ve hareket tarzlarıyla, yazınla veya genelde kültürel ürünlerle ilgili olumsuz değerlendirme (4) 

Dedikodu: Bir kişinin başkasına ya da başkalarına üçüncü bir kişi ya da grup hakkında kişiler arası, kamusal ya da kitlesel araçlarla iletişime girişmesi (MUTLU, 1995, s.113)

Gazetecilik: Halk için ilginç olan, halkı ilgilendiren haberleri ve olayları toplama, yazma ve bilgilendirmeyle ilgili bir meslek.(MUTLU, 1995, s.133)

Haber: Haber, insanlığı alakadar eden bütün yeni ve taze hareketlerin ifadesidir. En iyi haber en fazla miktarda okuyucuyu alakadar eden haberdir(5).  

Haber bir olay, bir olgu üzerine edinilen, iletişim ya da yayın organlarıyla verilen bilgidir. Haber vaktinde verilen, toplumda çok kişiyi ilgilendiren ve etkileyen, anlaşılır bir dille anlatılan bir olay, fikir ya da kanıdır(6).

İletişim: İletişim insanların kollektif olarak toplumsal gerçekliği yaratıp düzenledikleri süreçtir.(Trenholm ve Jensen,1988), İletişim mesajlar aracılığıyla gerçekleştirilen toplumsal etkileşimdir(MUTLU, 1995, S.168).

İletişim, mesaj, mesajı gönderen ve alan olmak üzere üç temel unsuru olan ve bilgi, görgü, deneyim,duygu, görüntü, yazı veya sesin birden fazla taraf arasında kullanılması ile oluşan etkileşim sürecidir(7).

 

 

 

Kitle İletişim Araçları: Gelişen kitle iletişim araçları sporu büyük ölçüde etkilenmiştir. Medyada sporun geniş bir şekilde yer alışı, sporun popülerleşmesi ve tüm toplum kesimlerince tanınmasını sağlamıştır. Günümüzde spor medyanın çok önemli bir parçası haline gelmiştir. Radyo ve televizyon sporu konu alan gazeteler ve popüler spor kitapları, spor dergileri ile spor medyası oluşmuştur(YETİM, 2000, S.161).

Medya: Yazılı ve görsel basın ve diğer kitle iletişim araçlarının hepsine birden medya denilmektedir (YETİM, 2000, s.180).

Muhabir: Muhabir, yazılı ve elektronik gazetecilikte mekanizmaya ilk devinimi veren ve bu işlevin yürümesini sağlayan, mekanizmanın çekirdeğindeki insandır(İSPİRLİ,1995, s.256).

Spiker:Spiker, ana dilini doğru konuşmayı meslek edinmiş kişidir(İSPİRLİ,1995, s.256).

 Spor Gazeteciliği: Konusu spor olan, bu alandaki güncel olayları gazeteciliğin temel kuralları çerçevesinde takip eden, yorumlayan, görüntüleyen ve böylece zenginleştirerek kitlelere duyuran gazeteciliktir(YETİM, 2000, s.180).

Spor Medyası: Spor fikir sisteminin oluşturularak gazete sayfasına yansıtılması, televizyon ekranına görüntülenmesi ve radyodan kulaklara ses olarak gelmesini sağlayan kurumdur(YETİM, 2000, s.180).

Spor medyasında, son yıllarda giderek yaygınlaşan deyimler, argo, lakap, benzetmeler nükteli, esprili bir dil olmasına rağmen yine de sınırlı ve özenli kullanmayı gerektirir. Örneğin; argoyla başlayıp küfürle devam eden köşe yazıları şiddeti körükleyen bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda yapılan literatür taramasının yanı sıra Ulusal gazetelerin spor sayfaları incelenmiş ve bulgular aşağıda verilmiştir.

 

Antep: Gaziantep spor

Aküsü bitmek : Gücü tükenmek, yorulmak.

Belini Kırmak: Rakibin dengesini bozarak çalımlama

Cim Bombom: Galatasaray Spor Kulübü

Cim bom’ lu: Galatasaraylı taraftar

Çalışmak: Antrenman yapmak

Deliksiz: Hiçbir yere çarpmadan, tartışmasız

Diyar: Diyarbakır spor

Dişine göre: Güçsüz rakip

Dadaş: Erzurum spor

Dadaşlar: Erzurumspor taraftarları

Dinamo: Çalışkan, mücadeleci

Es Es: Eskişehir spor

Es Esler: Eskişehir Spor taraftarı

Fenerli: Fenerbahçe taraftarı

Hasta: Taraftar, Amigo

Haydi Bastır : “Devam et, yaptığın işi daha da güçlü olarak sürdür.”

Kemik kıran: Çok sert oynayan, defans oyuncusu

Kırmızı kartı yemek: Oyundan ihraç edilmek

Kanarya: Fenerbahçe Spor Kulübü

Kanaryalı: Fenerbahçeli taraftar

Kara kartal: Beşiktaş Spor Kulübü

Kara kartallı: Beşiktaş taraftarı

Kaf Kaf’ lar: Karşıyaka Spor taraftarları

Körfez: Kocaeli spor

Körfezli: Kocaeli Spor taraftarları

Nefis bir top atmak: Takım arkadaşına güzel bir pas vermek

Rakip akınları başarılı bir şekilde kesmek: Rakip akınları önleme

Rakibe ot yoldurmak : Rakibi etkisiz hale getirmek

Saçını başını yolmak: Hayal kırıklığı yaratmak, üzmek

Topu öldürmek: Topu durdurmak

Toplara iyi sıkmak: Sert ve isabetli vuruşalar yapmak   

Topa girmek: Topa müdahale etmek

 

Spor medyasında kullanılan deyimlerle ilgili yapılan literatür taramasında ve 01-31// Mayıs 2003 tarihleri arasında Fanatik, Hürriyet, Milliyet ve Star gazetelerinin spor sayfaları incelenmiştir. Söz konusu tarihlerdeki haberlerde yer alan futbol deyimlerini içeren başlıklar aşağıda belirtilmiştir.

Aslan’ ın canı fena yandı                                                                   Hürriyet, 28 Nisan 2003

Aslan Ümit’ e sarıldı                                                                          Hürriyet, 05 Mayıs 2003

Aslan’lar pes etmez                                                                           Milliyet, 05 Mayıs 2003

Aslan’ ın içi karardı                                                                           Milliyet, 12 Mayıs 2003

Aslan’ da Devrim                                                                              Milliyet, 23 Mayıs 2003

Antep’ te Doğan yeniden başkan                                                       Starspor, 11 Mayıs 2003

Antep’ ten tek yumruk                                                                       Milliyet, 05 Mayıs 2003

Boğa’ nın tuzu kuru                                                                          Starspor, 04 Mayıs 2003

Cim Bom’ da deprem.                                                                       Fanatik, 28 Mayıs 2003

Cimbom’ a Sırp golcü                                                                       Hürriyet, 14 Nisan 2003

Cimbom’ a salon müjdesi                                                                  Hürriyet, 09 Nisan 2003

Cimbom’ da Sancı                                                                             Hürriyet, 13 Mayıs 2003

Cim-Bom tarifesi!                                                                              Milliyet, 24 Mayıs 2003

Diyar’ ın gözü korktu                                                                       Fanatik, 16 Mayıs 2003

Dokuz doğurmak                                                                               Milliyet, 10 Mayıs 2003

Herkes Fener’li                                                                                  Hürriyet, 15 Nisan 2003

İpleri koparmak                                                                                Milliyet, 21 Mayıs 2003

Kartal’dan bombardıman                                                                 Fanatik, 06 Mayıs 2003

Kartal bundan sonra bırakmaz.........                                                 Starspor, 11 Mayıs 2003

Kartal yüksek uçuyor                                                              Hürriyet, 07 Nisan 2003

Kartal’ a Piyango                                                                              Milliyet, 12 Mayıs 2003

Kartal hep Uçar                                                                                Milliyet, 15 Mayıs 2003

Kaf-kaf şampiyo.....                                                                           Starspor, 11 Mayıs 2003

Körfez’ de üç puan yemini                                                                Starspor, 04 Mayıs 2003

Manken Kartallar                                                                             Hürriyet, 08 Nisan 2003

Nefes Nefese                                                                                      Milliyet, 20 Mayıs 2003

Top yuvarlaktır                                                                                Hürriyet, 17 Mart 2003

 

..Yerden bir vuruşla fileleri havalandırdı.                                         Fanatik, 18 Ağustos 2002

 

 

 Rüştü yine her zamanki gibi ünlü İngiliz forvetlerinin saçını başını yoldurttu.

                                                                                          SAATÇİ, E., Hürriyet, 03 Nisan 2003

 

....., galibiyete daha çok inandı ve “Dişine göre” gördüğü rakibinden, hakkı olan 3 puanı aldı                                                                                                 

                                                                                                             Hürriyet, 07 Nisan 2003 

 

...”İstemezse girmez” derler. “Atamayana atarlar” derler.             Hürriyet, 28 Nisan 2003 

 

Ha Uşak Ha!                                                                                        Fanatik, 04 Mayıs 2003

 

Fenerbahçe, seyircisine “Dokuz doğurttuktan sonra” nihayet, “Kadıköy’ de ki şeytan”ı kovabildi.                                                                           ŞENAY, E., Milliyet, 10 Mayıs 2003

 

Serdar Tatlı için “gördüğünü çalar” diyorlar. Bu demek değil ki uçana kaçana zırt pırt düdükle oyunu keseceksin.                                          EKŞİOĞLU, Y., Fanatik, 11 Mayıs 2003

 

Daum ipleri kopardı                                                                             Milliyet, 21 Mayıs 2003

 

 Geçmişi meçmişi, olanları molanları bir yana koyun... 

                                                                                            İLGÜN, H., Fanatik, 22 Mayıs 2003

 

İngiliz hocayı sevmeyen birkaç futbolcunun isteksizliği ile güme gitmişti.

                                                                                                             Milliyet, 27 Mayıs 2003

 

.......Şimdi külahlar değişiverdi. YANAL üzerinde diretseniz bir türlü, vaz geçseniz bir türlü  

                                                                                           Hayran, S., Starspor 03 Nisan 2003       

.......Şimdi külahlar değişiverdi. YANAL üzerinde 'diretseniz bir türlü, vaz geçseniz bin türlü'.

Terim, “Sessiz atın tekmesi pek olur” dedi. (Yanlış)                         Yarın, 15 Mayıs 2003

 Ağır atın çiftesi pek olur.(doğru)

 

 Pazar akşamını bekliyor

......Terim’ in kendisine has agresif davranışlarıyla, “çıkmayan candan ümit kesilmez ” diyerek Pazar akşamını bekliyor.                            İLGÜN, H., Fanatik, 22 Mayıs 2003        

..Kimisi hıncını çıkarıyor                                      KARADAYI. E., Starspor, 29 Mayıs 2003

...Kimisi hıncını alıyor

        

 ”Futbolcu Tanju yakınıyor: “Onların sözlerine kaal edilmesi, benim sözlerime hiç yer verilmemesi.”(HEPÇİLİNGİRLER, 2000, s.29).

         ”Futbolcu Tanju yakınıyor: “Onların sözlerinin kaale alınması, benim sözlerime hiç yer verilmemesi.”(doğru) “                                                                                                                                      

"Galatasarayda göze batan tek isim Ümit Karandı.....”Göze batmak”, görünüşü herkesi tedirgin etmek, anlamında olumsuzluk içeren bir deyimdir.

 “Göze çarpan” ya da “göz dolduran” olmalı.

“Demin Erman konuşurken çok doğru yaralara parmak attı.” (HEPÇİLİNGİRLER, 2000)

“Demin Erman konuşurken çok doğru yaralara parmak bastı.”(doğru)

.... ..Terim’ in kendisine has agresif davranışlarıyla, “çıkmayan canda ümit vardır” .........

Topu öldürdü / Topu çok başarılı kontrol etti.

Toplara iyi sıkıyor / Toplara sert vuruşlar yapıyor.

Topa girdi / Topa girilmez müdahale edilir.

Ümit’ in kafası dışarıda / Ümit’ in kafa şutunda top dışarıda.

 

Ağları tozunu aldı / Ağlar mobilya’ mı tozunu alsın. Top ağlarda denilebilir.

Bu durum, kuşkusuz belli çevrelerden gelen, bu çevrelerdeki kullanım nedeniyle ağız alışkanlığı ile argo konuşan insanların kendi aralarında müsabaka ile ilgili her şeyi (Saha, hakem, oyuncu..vs.) kullanarak yaygınlaştırdıkları sözcüklerdir. Bu yaygınlaşmayı belki insanların dağarcığındaki eksik sözcüklerle açıklamak olasıdır; çoğu kez, öyle söylemeye alıştıkları için argo konuşur insanlar, ancak; bu, çevrelerdeki kullanım nedeniyle ağız alışkanlığı edinmiş kişiler için geçerli bir sav olarak kabul edilebilir. “Ama sınıf atlamış, televizyonda halka seslenme ya da bir gazetede köşe yazarlığı yapma şansına erişmiş olanlar için bu nedenin artık ortadan kalkması, yerini, kısaca “halka karşı sorumluluk” diyebileceğimiz bir duyguya bırakmış olması gerekir”(8).

Kitlelere mal olmuş spor yazarlarının “kendi kişisel ve yerel özelliklerini yitirmemeye çalışıp; zirvede kalmanın önemli bir koşulu olarak (olduğu gibi kalma) görmeleri,”   argoyu yaygınlaştırmak, gençleri argo kullanmaya özendirmek adına örnek bir model oluşturmaktadır(9). 

Abanmak: Toplara sert vuruş yapma

Ayıcı: Çok sert oynayan defans oyuncusu

Aküsü bitmek: Gücü tükenmek yorulmak

Beş Dakkada Beşiktaş:   Beşiktaş, İstanbul’ da bir semt. Bir işin çabucak yapılabileceğini ya da yapıldığını belirtmek için kullanılır(10).

Beşlik : (Futbolda) rakip oyuncunun bacaklarının arasından topun geçmesi(AKTUNÇ, 1999, s.55)

Belini Kırmak: Çalım atarak rakip oyuncunun dengesini bozma

Bilezik: Yenmek, gol atmak

Top Cambazı: Topla oynama becerisi yüksek olan oyuncu

Çocuğu koymak: Gol atmak

Çivilemek:Topu doksana çiviledi

Dandik: Kötü, önemsiz maç

Dalmak: Topa veya rakibe sert müdahalede bulunmak

Deliksiz: Hiçbir yere çarpmadan, tartışmasız gol

Döşemek: Farklı skorla yenmek

Elek: Çok gol yiyen kaleci

Gümlemek: Sert şut çekmek, arka arkaya başarısız sonuçlar almak

Gole boğmak: Çok gol atmak

Hakem! Ne hakem: ........hakem??

Haydi bastır: “Devam et, yaptığın işi daha da güçlü olarak sürdür.”

İbne hakem: Eşcinsel

Iskalama: Hedefe ulaştıramama, isabet ettirememek.

İş yok: Zayıf, Güçsüz takım

Jilet: Rakip akınları başarılı şekilde önleyen, sert defans oyuncusu

Kazma: Kaba, tekniği zayıf oyuncu

Kampo: Güçlü, forvet oyuncusu

Kelle: Bu maç kelle götürür.

Kene: Rakibine çok yakın oynayan defans oyuncusu

Kırmızı’ yı Yemek: Kırmızı kart görmek

Kolsuz kaleci: Çok gol yiyen kaleci

Koymak: Gol atmak, yenmek

Kova: Çok gol yiyen kaleci

Koridor: Rakip atakları önlemeyen, başarısız savunma oyuncusu

Langırt : Bir şeyin, bir şeye ( topun kaleye, potaya.. vb.) girişini nitelemek için kullanılır (AKTUNÇ, 2000, s.55 ).

Matkap: Rakip defans arasına giren süratli oyuncu

Makasa almak: İki oyuncunun bir rakip oyuncuyu araya alarak sıkıştırması

Makaraya sarmak: Alay etmek

Naylon: Teknik kapasitesi yüksek, mücadele gücü zayıf oyuncu

Piç: Kötü taraftar tezahüratı

Papaz: Tecrübeli, sözü geçen oyuncu

Onun bunun çocuğu: Hakem

Ot yolmak: Rakibi kolay çalımlamak

Oturtmak:Gol atmak

Sıkmak: Sert şut atmak.

Takoz: Sert, sağlam defans oyuncusu

Tahta ayak: Diğer ayağa göre, aynı beceri ile kullanılmayan ayak

Trafik polisi: Çok gol yiyen kaleci

Top hakem: Eşcinsel

Yaylı: Gereksiz yere sıçrayarak oynayan oyuncu

Zıpkın: Çok süratli, sert şutlar atabilen oyuncu

 

 

 

Fenerbahçe’ de iş yok                                                         www.mülakat.net, 01 Mart 2003

 

Sivasspor......Yimpaş Yozgatspor’ u gole boğdu.               Fanatik, 18 Ağustos 2002            

 

...bana Maval anlatmasınlar.                                               Fanatik, 19 Mayıs 2003

 

“Beşiktaş’ı konuşan ve yazanlarında yüreklerinin “Selanik” olduğunu hemen anlıyorum.”

                                                                                              Dizer, O., Fanatik, 21 Mayıs 2003

 

“Yine bir harola gürele yaşanıyor şeref tribününde...” 

                                                                             Gökalp, M., Taraftar&Fotomaç 16 Mart 2003

Fener’ den Cacık olmaz                                                    Davala, Ü., Hürriyet, 21 Mayıs 2003

 

Spor kamuoyunda kullanılan lakaplar, özgünlük arz eden ve söz konusu kişi tarafından sürekli kullanılan özelliklerinden dolayı takıldığı sanılan özel adlandırmalardır. Fiziki yapı, oyun stili, mimik ve jestler lakaplarda etkili unsurlar olarak kabul edilebilir.

Atom Karınca Rıza: Beşiktaş

Aslan Nihat: Galatasaray

Asker Bülent: Fenerbahçe

Ayıcı: Fizik gücü yüksek oyuncu

Arap Öner: (Esmer, Siyahi), Galatasaray

Avarel: Rakibi yanıltan forvet oyuncusu

Avanta: Rakip kale önünde top bekleyen

Baba Gündüz:Galatasaray

Başbakan Lemi: Trabzon spor

Baron Fevzi: Göztepe

Bekçi düdüğü: Hakem

Beğim: Otoriter, saygı duyulan oyuncu

Beton Mustafa: Beşiktaş

Berlin Panteri Turgay: Galatasaray

Bombacı Bekir:Fenerbahçe

Bozo: Sarışın

Buz Adam: Ergün Galatasaray

Bücür: Okan, Emre (Inter)

Büyük: Mehmet, Mustafa, Metin (Galatasaray), Ahmet, Ali (Beşiktaş), Fikret, Hasan Şenol, Hüseyin, (Fenerbahçe)

Bıdı bıdı: Kısa boylu, süratli oyuncu

Bıdık: Kısa boylu oyuncu

Canavar Burhan: Fenerbahçe

Cüce Yücel: Ankaragücü

Çarli yılmaz: Fenerbahçe

Çene Metin: İstanbul spor

Çelik: Güçlü defans oyuncusu

Çılgın: Kural tanımayan, gözü pek oyuncu

Çilli Mehmet: Galatasaray

Çolli: Umursamaz, gamsız

Dinazor:Yaşlı, tecrübeli oyuncu

Dil:Saha içinde çok konuşan

Dede: Yaşı ilerlemiş, saçları beyazlamış oyuncu

Deli İbrahim: Beşiktaş

Dalgakıran Kamil: Galatasaray

Dobi Hasan: Trabzon spor

Efsane: Fenerbahçe

Efeler: Aydınspor

Fantom Ahmet: Gaziantep spor

Farozlar: Bir grup, Trabzonspor taraftarı 

Hile Hurda: Hakemi yanıltmayı düşünen oyuncu

İnce belli:Çok zayıf

İmansız İlhan: Beşiktaş

Kato: Sert defans oyuncusu

Kampo Cahit: Diyarbakır spor

Kambur Ahmet: Beşiktaş

Kakuç: Sert defans oyuncusu

Kelle İbrahim: Beykoz

Kefal Fikret: Fenerbahçe

Keş: Kılık kıyafetine özen göstermeyen oyuncu

Kelebek Levent: Antalya spor

Küçük: Mehmet, Mustafa, Metin (Galatasaray), Ahmet, Ali (Beşiktaş), Fikret, Hasan Şenol, Hüseyin, (Fenerbahçe)

Kıllama: Seyirciyi ve rakip oyuncuları sürekli tahrik eden

Kırmızı şeytanlar: Altınordu spor

Kıvırcık: Saçları kıvırcık olan oyuncu

Limbani: Çok koşan, mücadele gücü yüksek oyuncu

Maestro: Atakları yönlendiren, oyun kurucu

Molla: Sakallı, dindar oyuncu

Ordinaryüs Lefter: Fenerbahçe

Pimpirik: Her olaya müdahale eden oyuncu

Psikopat Nouma: Davranış bozukluğu olan oyuncu

Pırpırım: Çok süratli oyuncu

Ringo: Mücadeleci, kabadayı oyuncu

Reis Vedat: Galatasaray

Sarı fırtına Metin: Beşiktaş

Sinyor Can Bartu: Fenerbahçe

Sinek ikili:

Şorik Veysi: Diyarbakırspor

Tahta ayak: Oyuncunun bir ayağını, diğerine göre aynı beceride kullanamaması

Tetikçi: Hakem

Tonton:Şişman, sempatik oyuncu

Torino’ lu Şaban:Hakan ŞÜKÜR

Üstad Zeki Rıza Sporel: Galatasaray

Voleci Şeref: Beşiktaş

Yavuz İsmet: Fenerbahçe

63 Gençlik: Bir grup, Şanlıurfa spor taraftarı

 

Futbolumuzun Sarı Fırtınası da veda etti(12).

                                     

Aydınspor, yıllar önce Birinci lig’ de ilk beşe bile oynayan Efeler......(Süper Futbol, 1999, s.35).

 

Şaş’ a Bücür Desteği                                                                             Sabah, 09 Mart 2003

 

Bücürler Inter’ in gözdesi                                                                    Hürriyet, 26 Nisan 2003

   

Tuttosport’ a konuşan Süper Bücür 'Roma' ya gitmeye niyetim yok...

                                                                                                              Starspor, 21 Mayıs 2003

Bücürlerden Cuper’ e destek....                                                         Hürriyet, 18 Nisan 2003

 

Pascal Nouma..! Bana psikopat diyorlar..........                           ÇAKAR, A., 27 Ağustos 2002

 

Vedat, .....Ben artık Reis değilim.                                                         Hürriyet, 18 Mart 2003

 

Buz Adam’ ın tekliflere cevabı, Taş yerinde ağırdır. ..... Serinkanlılığıyla tanınan ve arkadaşlarının ‘‘Buz Adam’’ diye çağırdığı Galatasaray’ lı Ergün, Hürriyet, 18 Mart 2003

 

....Kırmızı şeytanlar” Altınordu”, şeytan çarpmışa dönmüş.        Starspor, 21 Mayıs, 2003

 

..Kibarım Feyyaz Uçar’ ın çoğu perde..........                                     Fanatik, 29 Mayıs 2003

 

Beşiktaş’ ın Atom Karıncası Rıza Çalımbay, bugünlere tırnaklarıyla geldi.

                                                                                            MEŞE, B., Fanatik, 06 Haziran 2003

 

İşte 329 gol atan 89 yaşındaki 'Voleci Şeref' lakaplı Görbey’ in ibret dolu sözleri.

                                                                                                             Fanatik, 06 Haziran 2003

 

Futbol benzetmeleri, bir müsabakada bulunan her şeyle ilgili olarak yapılabilmektedir. Müsabakanın hakemleri, oyuncular, top, gol, yönetici, rakip taraftarlar, müsabakanın oynandığı (İl, İlçe, Semt..vs.) yer , Zemin, görevliler ve güvenlik güçleri oyun esnasında bu benzetmelerden nasibini alabilirler.

Ağların tozunu almak: Topun ağlara sürterek geçmesine denir.

Ampul: Topun üst direğin hemen altından, üst köşelerden girerek gol olmasına denir.

Bilezik: Topun defans oyuncularının arasından geçip gol olmasına denir.

Çocuğu Koymak:Atılan golü ifade etme biçimi

Döşemek:Topun yerden gol olmasına denir.

Giydirmek:Yenmek

Takmak: Topu kalenin iki üst direğinin birleştiği yere vurmak.

Tıs tıslama:

Zortlama:

Atmaca:

Ayı Yaşar: Fenerbahçe

Panter Rüştü: Fenerbahçe

Uçan Öküz:

Bayrak direği: Yan hakem

Baba:Yönetici

Bonhof Nazmi: Ankaragücü

Carlos:

Çengel: Sert defans oyuncusu

Doktor: Masör

Fırtına: Çok süratli forvet oyuncusu

Fantom: Çok süratli ve golcü oyuncu

Horoz Kemal: Diyarbakırspor

Kambur Ahmet: Beşiktaş

Kemik Alparslan: Fenerbahçe

Kepçe kulak Sergen: Beşiktaş

Kibar Feyzo Feyyaz: Beşiktaş

Komando Yusuf: Galatasaray

Kral Metin Oktay: Galatasaray

Kral: Bir sezonda en fazla gol atan futbolcuya verilen unvan

Kırmızı Şeytanlar: Altınordu spor

Kürdan:

Leblebi Mehmet: Galatasaray

Makarna:

Maradona Sadık: Ankaragücü

Müslüm (Gürses) baba Amaral:Beşiktaş

Patates tarlası: Zemini bozuk saha

Pinokyo: Sıska, çelimsiz

Barca’ dan Rüştü atağı....                                                                 Hürriyet, 28 Nisan 2003

Barca şaşırdı                                                                                      Milliyet, 22 Mayıs 2003

Centilmen Juve                                                                                  Hürriyet, 30 Mayıs 2003

Daçka’ da Öner gitti                                                                         Starspor, 29 Mayıs 2003

Diyar tetikte                                                                                       Fanatik,   22 Mayıs 2003

Diyar’ ın gözü korktu                                                                       Fanatik,   16 Mayıs 2003

Fener’ de reçete toplantısı                                                                Hürriyet, 28 Nisan 2003

Hido’ lu Sacramento..........                                                               Starspor, 12 Mayıs 2003

Hido üç attı!                                                                                       Yarın, 15 Mayıs 2003

Hido’ nun dönüşü                                                                              Hürriyet, 13 Mayıs 2003

Hido fena patladı                                                                               Starspor, 13 Mayıs 2003

İbo’ dan Ülker’e sıcak karşılama                                                     Hürriyet, 19 Mart 2003

Juve’ den rekor hasılat                                                                     Hürriyet, 09 Mayıs 2003

Kings’ te hido tartışması                                                                   Starspor, 22 Mayıs 2003

Panathinaikos’ u yine ibo sırtladı                                                    Starspor, 26 Mayıs 2003

Luci’ yi çok geç buldum!                                                                  Starspor, 29 Mayıs 2003

Luci’ nin tehlikeli sözleri                                                                  Starspor, 06 Mayıs 2003

2. Luca vakası                                                                                    Hürriyet, 18 Nisan 2003

İyi ki Luca’ yı almışız                                                                       Hürriyet, 23 Mayıs 2003

Luce’ den şok veto                                                                            Milliyet, 12 Mayıs 2003

Bir Luce klasiği                                                                                 Fanatik, 18 Temmuz 2002

......Onlardan birisi sensin sevgili Luce                                           Fanatik, 22 Mayıs 2003

Öp Luce’ nin elini                                                                             Fanatik, 27 Mayıs 2003

Memo coştu                                                                                       Hürriyet, 28 Mart 2003

 Memo’ lu Pistons turladı                                                                Starspor, 05 Mayıs 2003

Memo&Hido final yolunda                                                             Starspor, 06 Mayıs 2003

Memo&Hido yıkıldı                                                                         Starspor, 19 Mayıs 2003

Musti’ ye baloda imza                                                                      Hürriyet, 09 Mayıs 2003

Zorro hazır                                                                                       Starspor, 03 Mayıs 2003

Waşhi’ ye yeşil ışık                                                                           Hürriyet, 28 Nisan 2003

 

 

Araştırmanın üçüncü problemi “Spor Medyasında Dil Yanlışları Nelerdir?” şeklinde ifade edilmiştir. Bu konuda spor basınında yer alan yanlışların eleştirilerini içeren kaynaklardan elde edilen bilgilerle, Fanatik, Hürriyet, Milliyet, Star gazetelerinin spor sayfaları 01 Nisan / 31 Mayıs 2003 tarihleri arasında incelenmiş, tarafımızdan tespit edilen dil bilgisi yanlışları, Gazi Üniversitesi Türk Dili Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yusuf ÖZBAY tarafından da kontrol edilmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen bulgular aşağıda verilmiştir.

Trabzonspor As başkanı Erol Tuna, tesislerdeki güvenlik görevlisi Davut Mazlum’ u sigara çeker ve ............. (yanlış)                                               TAN, M., Fanatik, 22 Mayıs 2003

Trabzonspor As başkanı Erol Tuna, tesislerdeki güvenlik görevlisi Davut Mazlum’ u sorguya çeker ve .............(doğru)                                               

 

....Adana’nın mertçe mücadele edip Bursa’yı yıkacağına inanıyoruz.... (yanlış)

                                                                                                          Fanatik, 21 Mayıs 2003

....Adana’nın mertçe mücadele edip Bursa’yı yeneceğine inanıyoruz....(doğru)

 

Tribünde heyecandan insanların öldüğü, üzüntüsünden hastanelik olduğu, yaşamın tadı tuzu futbola, bu mübarek işe ihanet edenin iflah ettiğini hiç görmedim ben.(yanlış)

                                                                                          Oğuz, D., Fanatik, 21 Mayıs 2003

 

         Özdeş anlamlı dil öğelerinin bir arada kullanılması ya da görevi olmayan bir sözcüğe yazıda yer verilmesi, anlatımın gücünü azaltır. Sözü gereksiz yere uzatır(AKSOY, 1991, s97).

 

Bugün medyada duyduğumuz her çeşit konuşmada, okuduklarımızda, özellikle haber dilinde, söz çok kez gereksiz uzatılmaktadır. Bu , ister bir veya birkaç kelimenin tekrarı ile, ister cümlelerle yapılsın, ifadenin dinamizmini yok ediyor, sözü hantallaştırıyor; Uzatma bazen o dereceye varmaktadır ki, cümlenin grameri kaybolmakta, cümle bitirilememekte, söz havada kalmaktadır. .”(TEZEREN, 2000, s.56).

 

“İnönü Stadyumu’ nda artık inanılmaz bir desteği sürüyor Beşiktaşlıların” (yanlış) “Beşiktaşlıların, İnönü Stadyumu’ nda inanılmaz desteği sürüyor.” (doğru)

“Zenci olarak İngiliz Milli Takımı’ nın kaptanlığını yapan ilk siyahi futbolcu....” (yanlış)

                                                                                           (HEPÇİLİNGİRLER, 2000, s.176)

 “ İngiliz Milli Takımı’ nın kaptanlığını yapan ilk zenci futbolcu....” (doğru)

 

“Günün gelişen spor haberleriyle birlikte olduk,” (yanlış)

“Büyük maçları büyük oyuncular çıkarır, bugün de bunu çıplak gözle Kubilay’ da gördük.”(yanlış))

“Büyük maçları büyük oyuncular çıkarır, bugün de bunu net olarak, Kubilay’ da gördük.”(doğru)

 

Rüştü yine her zamanki gibi ünlü İngiliz forvetlerinin saçını başını yoldurttu(yanlış). (Saatçi, 2003).

“Görüyorsunuz son beş dakikada birbirinden güzel hareketler, birbirinden güzel kombinezonlar...” (yanlış)

 

Ankarada oynanan bir lig maçında:”...bir Ankara takımı olan Ankaragücü...”(13).

Ankarada oynanan bir lig maçında:”... Ankaragücü...”

 

“Fenerbahçe oyuncu değişikliği gerçekleştirdi.” (TEZEREN, 2000. s.174).

“Fenerbahçe oyuncu değiştirdi”

 

 

Hasan Şaş’ ın transferi Arap saçı, Milli Takım ve Galatasaray’ ın başarılı oyuncusu Hasan Şaş’ ın transferi adeta bilmeceye dönüşürken, menajeri Mehmet Soykök, henüz net bir teklifin olmadığını söyledi.(yanlış) Fanatik, 05 Haziran 2003

Lucescu usta, nasıl Icığını- cıcığını bilerek on birler kuruyor ve de en zorlu maçları kazanabiliyorsa... ŞENAY, E., Milliyet, 23 Mayıs 2003

Lucescu usta, nasıl ıcığını- cıcığını bilerek on birler kurup en zorlu maçları kazanabiliyorsa...                                                 

           

Toros Kaplanları da Volkan’ la bir netlik fırsatı kaçırdı.(yanlış)

                                                                               KARADAYI, E., Starspor, 18 Mayıs 2003

 

“çok iyi duran toplara vuruyor” (yanlış), (HEPÇİLİNGİRLER, 2000, 176).

“duran toplara çok iyi vuruyor”(doğru)    

 

“Geçen yıl çok ucuza kaçırdığımız şampiyonluğu bu yıl...”(yanlış), (HEPÇİLİNGİRLER, 2000, 177).

“Geçen yıl çok kolay kaçırdığımız şampiyonluğu bu yıl...”(doğru)

“Lukunku serseme çevirdi Majdan’a oyunun başında. Ümit Davala da bayılttı.”(yanlış)

                                                                               DİZER, O., Fanatik Gazetesi, 17.şubat.2003

 

“Glauber, geber der gibi bastı Baliç’ e”(yanlış)              DİZER, O., Fanatik Gazetesi, 17 şubat 2003 “Glauber, Baliç’e geber der gibi bastı.”(doğru)

 

“Bursaspor eksik parça nedeniyle arıza yapma hakkını ilk yarı değil, ikinci devre kullandı.”(yanlış)                                               DİZER, O., Fanatik Gazetesi, 17 şubat 2003  

“Bursaspor eksik parça nedeniyle arıza yapma hakkını ilk yarı değil, ikinci yarı kullandı.”(d)

 

Pazar gecesi iki Avrupa takımı oynayacak. Futbolumuzun “KABE’si İnönü Stadı’nda... şampiyon olmak adına futbolun bütün inceliklerini tüm bildiklerinizce sahaya dökünüz. (yanlış)                                                                   ERDOĞAN, Ş., Milliyet, 23 Mayıs 2003

Pazar gecesi iki Avrupa takımı oynayacak. Futbolumuzun “KABE’si İnönü Stadı’nda... şampiyon olmak adına futbolun bütün inceliklerini, tüm bildiklerinizi sahada gösteriniz. (doğru)                                                             

 

 

Fener taraftarı ' number one'                                         HAYRAN, S., Starspor, 20 Mayıs 2003

Fener taraftarı bir numara

Milan’ ın Coachu benim arkadaşımdı.                         GÖKBERK, Ö., Milliyet, 23 Mayıs 2003

'Go home' Lucesku                                                       GÜVEN, E., Milliyet, 29 Mayıs 2003

Evine git Lucesku

Hakan Ünsal adeta grogi durumuna düştü.                    DİZER, O., Fanatik, 12 Mayıs 2003

Hakan Ünsal adeta sersemledi

Skorboard Krizi                                                              Milliyet, 23 Mayıs 2003

 “...Bir takım homojendir. 10 tane koşucu, 10 tane teknik futbolcu olmaz.”

                                                                                          Starspor, 07. Mart 2003

 

 

 

“Ama taraftarın yarısı da sonunda iç vereminden Sanatoryuma gidecek gibi.”

                                                                                         ALKOÇ, B., Fanatik, 18 Mayıs 2003

“Ama taraftarın yarısı da sonunda veremden Sanatoryuma gidecek gibi.”

 

 “Günün gelişen spor haberleriyle birlikte olduk, yarın akşam Fenerbahçe maçı için yeniden birlikte olacağız.”Çok sık duyduğumuz bir veda sözü bu. “Birlikte olmak” belirsiz kullanılmış. Spor haberleriyle mi birlikte olmuş, izleyiciyle mi? (HEPÇİLİNGİRLER, 2000).

 

“Erzurum spor’ un 1. lige çıktığını öğrenen adam heyecandan kalp krizi geçirip olay yerinde öldü.” Bu durumda olay yeri neresi oluyor? Maçın oynandığı yer mi, adamın öldüğü yer mi? (HEPÇİLİNGİRLER, 2000).

 

“Cola Cola her gün iki taraftarı dünya kupasına gönderiyor.” “Dünya Kupası” devam ettiği sürece bu sözü her gün kaç kez duyduk? “ Taraftar” bir takımı tutan, ondan yana olan kişiler için kullanılan bir sözcük değil mi? Hangi takımın taraftarını gönderecekmiş Coca Coca dünya kupasına? Cola Cola taraftarını mı? (HEPÇİLİNGİRLER, 2000).

 

 “Fenerbahçe son 30 dakika rakibi karşısında bir kişi fazla oynadı.”

 “Fenerbahçe rakibi karşısında bir kişi fazla değil, rakip Fenerbahçe karşısında bir kişi eksik oynuyor.”

 

 “İlhan MANSIZ “Meniscus oldu.” Meniscus eklem arasındaki kıkırdağımsı dokunun adıdır. Sporcu Meniscus olmaz.”

“İlhan MANSIZ’ ın dizinde “Meniscus yırtığı tespit edildi.”

“Parasal konularda yöneticilerle futbolcuların muhatap olma olayını kaldırdık. Yöneticilerin futbolculara muhatap olmalarını kaldırdı.”

“Hareketi yaparken bacağını kır.”

“Hareketi yaparken bacağını bük.”

“Ali ile kafa topuna çıkan Mehmet’ in kaşı patladı.”

“Attığı sert şut direkte patladı.”

“Attığı sert şutta top direkten döndü...” ya da “...Sert vuruşunda top direkten döndü...”

 “Ünal’ ın kafası dışarıda”.

 “Ünal’ ın kafa vuruşu....Top dışarıda.....”(12). 

 

“Beşiktaş golü aramaya uğraşırken....”

“Beşiktaş golü ararken...”

 

“ Köşe (faul, kale vuruşu, ceza vuruşu, serbest vuruş) atışı kullanıldı.”

 “.....Hüseyin Hamamcı...Sakarya elinden geleni yapmıştır.” Fanatik, 21 Mayıs 2003

“....Hüseyin Hamamcı...Sakarya elinden geleni yaptı.”

 

 “Lucesku’dan Tatlı’ ya”, ”Sahanın karışmasının en önemli nedeni Serdar Tatlı, bu maçın eksiyen yüzüydü.” (KEÇELİ, 2003, s. ?).

“Lucesku’dan Tatlı’ ya”, ”Sahanın karışmasının en önemli nedeni Serdar Tatlı, bu maçın eskiyen yüzüydü”     

O iki provakatör-şaklaban... KARADAYI, E., Starspor, 18 Mayıs 2003

O iki provokatör-şaklaban...        

Ama taraftarın yarısı da sonunda iç vereminden Senatoryuma gidecek gibi.

                                                                                   ALKOÇ, B., Fanatik, 18 Mayıs 2003

Ama taraftarın yarısı da sonunda iç vereminden Sanatoryuma gidecek gibi.

Skorbord                                                                    Milliyet, 24 Mayıs 2003

......Şimdi külahlar değişiverdi. YANAL üzerinde diretseniz bir türlü, vaz geçseniz bir türlü  

                                                                     HAYRAN, S., Starspor 03 Nisan 2003                                                               

......Şimdi külahlar değişiverdi. YANAL üzerinde diretseniz bir türlü, vazgeçseniz bir türlü  

 

Rüştü yine herzamanki gibi ünlü İngiliz forvetlerinin saçını başını yoldurttu.

                                                                               SAATÇİ, E., Hürriyet, 03 Nisan 2003

Rüştü yine her zamanki gibi ünlü İngiliz forvetlerinin saçını başını yoldurttu.

 

                                                                                 

Cimbom’ a salon müjdesi                                     Hürriyet, 09 Nisan 2003

Cim Bom’ a salon müjdesi                                                 

Cimbom’ a Sırp golcü                                          Hürriyet, 14 Nisan 2003

Cim Bom’ a Sırp golcü                                                        

....Bu camia da, sonuç ne olursa olsun, “kenetlenebilinsiniz” ve “istikrar yakalanabilinsin.”                                                SAATÇİ, E., Hürriyet, 14 Nisan 2003

....Bu camia da, sonuç ne olursa olsun, “kenetlene bilinsiniz” ve “istikrar yakalana bilinsin.”                                                   

Sağolsun Şansal Büyüka (Babam gibidir) “Gel “ dedi.......

                                                                      Dilmen, R., Milliyet, 17 Mayıs 2003

Sağ olsun Şansal Büyüka (Babam gibidir) “Gel “ dedi.......

 

Trabzonspor Asbaşkanı Erol Tuna, tesislerdeki güvenlik görevlisi Davut Mazlum’ u sigara çeker ve .............                                                     TAN, M., Fanatik, 22 Mayıs 2003

Trabzonspor As başkanı Erol Tuna, tesislerdeki güvenlik görevlisi Davut Mazlum’ u sorguya çeker ve .............

                                              

Alçakgönüllülük, ikisi de başarılıdır...İkisi de takımlarını...

                                                                             GÖKÇE, A., Milliyet, 21 Mayıs 2003

Alçak gönüllülük, ikisi de başarılıdır...İkisi de takımlarını...

 

 “Ligin Evliya Çelebisi olarak” kimbilir nerde çile çekiyordu?

                                                                  Hiçler, H., Starspor, 29 Mayıs 2003

“Ligin Evliya Çelebisi olarak” kim bilir nerde çile çekiyordu?

 

 Mesela Arnavutköy üzerinden köprü uturtmak isteyenlerin ayranı niçin kabardı bu günlerde dersiniz.......                                            ŞENAY, E., Milliyet, 30 Mayıs 2003

Mesela Arnavutköy üzerinden köprü uçurtmak isteyenlerin ayranı niçin kabardı bu günlerde dersiniz.......                                                       

 

G.Birliğili Thomas Bochum’la anlaştı                    Hürriyet, 15 Nisan 2003

G.Birliği’ nden Thomas Bochum’la anlaştı                   

 

...Ah bir de Fenerbahçe ve Galatasaraylılar tekerlekli sandalye sporuna sıcak bakabilse!

                                                                                Kocaömer, Y., Milliyet, 17 Mayıs 2003

...Ah bir de Fenerbahçe ve Galatasaray’ lılar tekerlekli sandalye sporuna sıcak bakabilse!

 

 

Barca Şaşırdı, Rüştü’ye, eşi Işıl’ ın engel olması, Barcelonalı yöneticileri şaşkına çevirdi.

                                                                               Milliyet, 22 Mayıs 2003

Barca Şaşırdı, Rüştü’ye, eşi Işıl’ ın engel olması, Barcelona’ lı yöneticileri şaşkına çevirdi.

 

Milan’ ın Coachu benim arkadaşımdı.                 Gökberk, Ö., Milliyet, 23 Mayıs 2003

Milan’ ın Coach’ u benim arkadaşımdı

 

Ankarada oynanan bir lig maçında:”...bir Ankara takımı olan Ankaragücü...” (Tezeren, 2000, s.184).

Dikkat çekmek, panik uyandırmak için yazılmış bir ünlem cümlesinde ünlem işareti konulmalıdır.

 

Aslan’ ıncanı fena yandı                                               Hürriyet, 28 Nisan 2003

Aslan’larpes etmez                                                       Milliyet, 05 Mayıs 2003

Aslan’ da Devrim                                                          Milliyet, 23 Mayıs 2003

Antep’ ten tek yumruk                                                  Milliyet, 05 Mayıs 2003

Antep’ ten tek yumruk!                                                                      

 

Cim Bom’ da deprem.                                                  Fanatik, 28 Mayıs 2003

Cimbom’ da Sancı                                                       Hürriyet, 13 Mayıs 2003

Diyar’ ın gözü korktu                                                  Fanatik, 16 Mayıs 2003

Düello Fenerbahçe 3-3 Gençlerbirliği                        Hürriyet, 14 Nisan 2003

Düello! Fenerbahçe 3-3 Gençlerbirliği             

Ha Uşak Ha                                                                 Fanatik, 04 Mayıs 2003

İki yüzlüler                                                                  Toroğlu, E., Hürriyet, 09 Nisan 2003

 

 

Kartal’dan bombardıman                                              Fanatik, 06 Mayıs 2003

Kartal yüksek uçuyor                                                      Hürriyet, 07 Nisan 2003

Kartal’ a Piyango                                                          Milliyet, 12 Mayıs 2003

Kartal hep Uçar                                                             Milliyet, 15 Mayıs 2003

Nefes Nefese                                                                 Milliyet, 20 Mayıs 2003

Top yuvarlaktır                                                             Hürriyet, 17 Mart 2003

 

Utanmaz İtalya                                                           Hürriyet, 18 Nisan 2003

Utanmaz İtalya!                                                                       

Akemler açısından kötü bir hafta geçti.                      ÇAKAR, A., Starspor, 06 Mayıs 2003

Hakemler açısından kötü bir hafta geçti.

Arip bir maç. Keyif veren bir maç var mı? Hayır.       İŞLER, H., Starspor, 18 Mayıs 2003

Garip bir maç. Keyif veren bir maç var mı? Hayır

           

Mesela..... Arnavutköy üzerinden köprü uturtmak isteyenlerin ayranı niçin kabardı bu günlerde dersiniz.......                                                    ŞENAY, E., Milliyet, 30 Mayıs 2003

Mesela.....Arnavutköy üzerinden köprü uçurtmak isteyenlerin ayranı niçin kabardı bu günlerde dersiniz

 

 

Spor Medyasına dilbilimsel açıdan yaklaşmayı amaç edinen bu çalışmada, hem dilbilim hem de medyanın haber anlayışı açısından önemli olan bir konu incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, çok geniş kapsamlı olan spor medya dilinin genel yapısı, deyimler, argo kelimeler, lakaplar, benzetmeler,kısaltmalar, aşağılama ve küfür içeren haberler hakkında bazı tespitler yapılmıştır. Sonuçları genel olarak şu şekilde özetleyebiliriz:

Birinci bölümde spor medyasının   dili üzerine yapılan çalışmalar tanıtılmış ve bunların değerlendirmeleri yapılmıştır. Spor programlarında reyting kaygısı, haberi ilginç ve sıra dışı kılmaya mahkum ettiği için, spor yazarlarının ilgi alanları, duygu ve düşünceleri, espri anlayışları, inançları, fobileri ve fobiler süratle devreye girer. İlginç olanı yakalamak için, kendi “ilginçlik ölçülerini” devreye sokarlar, onlara görene ilginçse herkesin onu ilginç bulacağını varsayarlar.

1. Bölüm: Spor kamuoyunda argo, lakap ve benzetmelerin yaygınlıkla kullanılmasının, okuyucunun ilgisini çekme, belli bir okuyucu kitlesi yaratma yöneliminden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bazı köşe yazarlarının “doğru haber” anlayışını, “delikanlı yazar” veya “delikanlı yorumcu” imajı yaratarak yansıtmak istemeleri spor kamuoyunda özellikle gençler üzerinde etkili olmakta, doğru-yanlış bir jargonun günlük konuşma diline yansıdığına da tanık olunmaktadır.

Popüler insanların televizyonlarda veya köşe yazılarında kullandıkları üslup, bu tarzı benimseyen izleyiciler tarafından eğlenceli hale dönüştürülerek, espri konusu yapılmaktadır. Örneğin: Bir spor gazetesinde yer alan “Arkayı Fener le’ yelim” manşeti, günlük yaşamda espri konusu olmuş, insanlar dolmuş veya otobüslerde “yanaşalım” yerine “arkayı fenerle’ yelim” şekline kullanmışlardır.

 

2. Bölüm: Elde edilen bu sonuçlar çalışmanın başında ileri sürülen, spor medyasının kendine özgü bir dil kullanımı olduğu görüşünü desteklemektedir. Özellikle futbol branşı için kullanılan özel metin türleri, gazetelerin iletecekleri haberi ilginç ve çekici yapmak için gerek manşetlerde gerekse metin yapısında kendilerine özgü bazı teknikler kullanmaları hem dilbilimciler hem de gazeteciler açısından araştırmaya değer bir konu olmuştur.

Kimi yazarlar, cinsellik içeren kelimeler kullanarak kızgınlığını, dile getirdiği gibi aşağılayıcı veya hakaret edici üsluplarla    kendi doğrularını okuyucusuyla buluşturmaktadır. Bu tür olumsuzlukların yerleşmiş davranış şekline dönüşmemesi için, spor dilini doğru kullanmamız gerekmektedir. Spor dilini kötü kullanmamız, spora verdiğimiz önemle ortadan kalkacaktır. Öncelikle medya asıl fonksiyonu olan habercilik ve kamuoyunu aydınlatma görevine geri dönmeden, medyanın kamusal bir görev yaptığı gerçeği anlaşılmadan ve medya güvenirliğini sağlamadan kendi özgürlük mücadelesinde başarılı olması çok zor görünmektedir.

Sporda konuşma dilinin daha seviyeli olmasının sıradan bir eylem değil de, daha seviyeli bir iletişim yönünden ele alınması, sporumuzun gelişmesi için önemli bir unsur olacaktır.

Spor yazarlığının çok özel ve uzmanlık gerektiren bir meslek olmasına karşın, eğitim ve geliştirme kurumlarının bulunmayışı yeni ve yetenekli spor yazarlarının yetişmemesinde görülen tıkanıklığın artmasına neden olurken, bir taraftan iletişim fakültelerinden gelip gazeteciliği nispeten bilen fakat spor bilgisi yetersiz olan muhabirler, diğer yandan, sporu(futbolu) bilen fakat gazeteciliği bilmeyen eski sporcular ya da ünlüler ( Aydemir Akbaş, Ercan Saatçi, Kaya Çilingiroğlu...vb.) kalem oynatmaktadır.

 Bu yöntemle “aydın cahilleştirilirken, cahil aydınlaştırılıyor”.    Bunun doğal sonucu olarak da Türkiye’ de futbol yazarlığı, futbol gelişim ve dinamiklerinde odaklanan bir nesnellik üzerine değil de taraftarlık çevresinde varlık bulmuştur.

         Basın ilkeleri, kalitesiz yayın ve programlarla tahrip edilirken, bu yanlışlara karşı medya kendi ağırlığını koyamadı. Bu nedenledir ki “toplumun eğilimi “ yönünde haber yapılacaktır bahanesiyle dedikodu- karalama- sansasyonel haber yayınlamak adeta meslek ilkesi haline geldi. Yaşamın gerçekleriymiş gibi sunulan bu olguları, bilimin gerçekleriyle değiştirmek isteyen, mesleğin çilesini çeken, mesleğini onurlandırması için gecesini gündüzüne katan, yalandan sakınıp daima gerçeği arayan yazarlar ikinci planda kalırken, alanlarında dikiş tutturamamış iş adamı- eski futbolcu- manken..vb. kimseler klişeleşmiş anonslarla otorite gibi sunularak kamuoyu bilgisizliğe mahkum edilmekte, programlar televizyon kültürümüz, sosyal davranışlarımız ve spor anlayışımız üzerinde olumsuz etki yaratmaktadır. Spor yorumcularının “bilgi vermek için değil de, dikkat çekmek için” tehlikeli (sorumsuz) beyanatları hızlı bir değişim süreci içinde bulunan toplumumuz için ciddi bir sorun teşkil ederek, fanatik taraftarları suça teşvik eden bir ortam oluşturmaktadır. Bunun sonucunda değerler saptırılarak, sporun doğasında bulunan;

Dostluk- Düşmanlığa; Rekabet – Kutuplaşmaya; Birlik - Ayrılığa; Başarı – Başarısızlığa

Bilgi – Bilgisizliğe; Eleştiri - Hakarete dönüştürülebilmektedir. Bu da medyayı saygınlık bakımından zedelemektedir. medyanın amaç dışı kullanımına neden olmaktadır.

Bu görüntüsü ile “medya defolu bir hırkaya benzetilebilir”, Nasıl ki yünün kaliteli, düğmenin pahalı olması, hırkayı defosundan kurtaramıyorsa, ölçülü, seviyeli, bilgili yazarlar da medyayı bu defosundan kurtaramıyor.